Egypte 1999

Egypte ligt als een waterscheiding in m'n reisbestaan. Daarvoor had je Europa, daarna de rest van de wereld. Het was de fabelachtige erfenis uit het rijk der farao's –de piramides, Aboe Simbel, de schat van Toetanchamon– die me overhaalde uit m'n comfortzone te treden en me te wagen aan zoiets nieuws en exotisch als het Midden Oosten. De eerste helft reisde ik met een groep, daarna zette ik in m'n eentje door. Het werd een onvergetelijke ervaring.

Kortsluiting

Hoe groot is joùw wereld? Reclameleus van een aantal jaren geleden. Waarvoor, waarvan, dat weet ik niet meer,* maar die vraag is sindsdien in mijn hoofd blijven hangen en heeft me aan het denken gezet. 

Heenweg

December 1999

 

Mijn reis zou groeps zijn en georganiseerd. De eerste en laatste keer in mijn leven dat ik zoiets zou doen, met uitzondering van de bijzondere tocht naar Bhutan (HIER) in het kielzog van een gezelschap Duitse boeddhisten. 

Luxor

December 1999

 

 "Allahu akbar, ashadu an la ilaha ill Allah."
   Allah is groot, ik getuig dat er geen andere God is dan Allah.

Maar weinig in de wereld is zo betoverend als de adhan, de islamitische gebedsoproep. Ik hoorde hem die ochtend voor het eerst in mijn leven. 

Bij het krieken van de dag, rond half vijf, begon de muezzin vanuit de minaret  zijn ‘Allahu akbar’ via luidsprekers uit te strooien over alle hoeken en gaten van Esna, helemaal tot in mijn hut op de Rosetta.  Ik werd er wakker van en luisterde gefascineerd. Het klonk mysterieus, ontzagwekkend, ànders. Op slag besefte ik weer waar ik was: in een wereld die niet de mijne was.

Nijl

December 1999

 

We gingen varen. ’s Nachts stak de boot ongemerkt van wal, ’s ochtends zag ik Egypte voorbij drijven. Van Luxor, eigenlijk Esna, voeren we in twee dagen naar Aswan, zo’n 150 kilometer naar het zuiden. 

Dat is stroomópwaarts: de Nijl, samen met de Amazone de langste rivier ter wereld, stroomt van z’n twee bronnen in Ethiopië en het Victoriameer (tussen Kenia, Oeganda en Tanzania) zo’n 6500 kilometer door Soedan en Egypte om via een kolossale delta –groen, moerassig, vogelrijk– tenslotte uit te monden in de Middellandse Zee. Als men dus spreekt van Boven-Egypte bedoelt men het zuiden; het noorden, Caïro en de delta, noemt men Beneden-Egypte.

Aswan

December 1999

 

Aswan is de zuidelijkste stad van Egypte. Vroeger begon hier het Egypische rijk, en dat is eigenlijk nog steeds zo, al ligt de officiële grens –een lineaalstreep van de Engelsen uit 1899– nog zo’n tweehonderd kilometer meer naar het zuiden. 

Omringd door woestijn, hemelsbreed 700 kilometer van Caïro en dichter bij Soedan en Eritrea dan bij de Middellandse Zee, voelde Aswan voor mij als het einde van de wereld. In vroeger tijden was men naar Caïro drie tot vier weken met de boot onderweg. En al kon dat tegenwoordig een stuk sneller, zeker als je met het vliegtuig ging, toch was ik nog nooit op zo’n afgelegen plek geweest.

Aboe Simbel

December 1999

 

Helemaal aan het begin van de cruise had onze gids, Reza, een stenciltje uitgedeeld. Er stonden alle excursies op die je kon doen. Extra, niet inbegrepen in de cruise, de meerprijs was in US Dollar aangegeven. 

De duurste excursie, $ 150, betrof een bezoek met een vliegtuigje aan Aboe Simbel. Slechts twee mensen uit onze groep meldden zich hiervoor aan: ikzelf, en de enig andere alleenstaande man, een Nederlandse Egyptenaar die z’n land van herkomst wilde leren kennen. De rest boeide het niet of vond het te duur. Begrijpelijk misschien, maar ze beseften niet dat $ 150 een koopje is voor een ervaring die onbetaalbaar is.

Caïro

December 1999

Van Aswan voeren we terug naar Edfu. Onderweg werd er een soort bonte avond georganiseerd waarvoor iedereen duizend-en-één-nacht kleding kreeg aangereikt die kennelijk standaard aanwezig was op de boot. 

Ik trok een lang gewaad aan en zette een fez op m’n hoofd; m’n gezicht kreeg een snor met sierlijk gedraaide punten geschminkt. Kalief Arthur de Eerste. Voor al uw feesten. Er werd gelachen, gedronken, gedanst. Gids Reza deed onder luid applaus een soepele, nogal sensuele dans, en ik herinner me dat ik met jaloezie naar hem keek, naar het ogenschijnlijke gemak waarmee deze charismatische man opereerde. Een lange knappe verschijning met een diepe stem, van huis uit archeoloog, maar gids geworden omdat er –ironisch genoeg– geen droog brood te verdienen viel in de archeologische schatkamer die Egypte is. Hij was westers, ontwikkeld. Vertelde dat hij wel eens in Amsterdam was geweest en wat hij niet begreep, zei hij, was waarom je in Nederland, waar mannen en vrouwen elkaar frank en vrij konden ontmoeten, overal, altijd, waarom je dan toch nog prostituees had.

Piramides van Gizeh

December 1999

‘De mens vreest Tijd, maar Tijd vreest de piramides.’

    Arabisch spreekwoord

De piramides moeten wel het grootste wonder van de wereld zijn. In een tijd, lang geleden, dat reizigers uit de Griekse oudheid een lijstje van regionale bezienswaardigheden opstelden, de befaamde ‘zeven wereldwonderen’, waren de piramides al veruit de oudste van allemaal – en tegenwoordig zijn ze de enige die nog fier overeind staan.

Gebouwd rond 2600 voor Christus, eerder dan Stonehenge (HIER), blijken ze onverwoestbaar en houden ze niet op iedereen te imponeren, van de latere farao’s zelf tot de Grieken en de Romeinen, Napoleon (“veertig eeuwen kijken op u neer”) en de miljoenen toeristen van heden ten dage. Ze zijn een icoon geworden, symbool voor van alles en nog wat: Egypte, geschiedenis, oudheid, grootsheid, menselijk kunnen, mysterie. Want de piramides zijn ook brandpunt van een hoop raadsels en esoterie.

Piramide van Cheops, daarachter Caïro

Caïro 2

December 1999

 

Nog twee dagen bracht ik in Caïro door. Ik nam de shuttle bus naar het centrum en verkende de stad. Te voet – onderhandelen met taxichauffeurs probeerde ik zoveel mogelijk te vermijden. 

Gevolg was dat mijn voeten helemaal kapot gingen. In die dagen, jaren voor hardlopen en het Pieterpad (HIER), kon ik niet veel hebben dáár waar ik aan de aarde vastzat. Voortstrompelend keek ik af en toe naar de stadsbussen met een onbegrijpelijk cijfer op de voorkant die afgeladen vol voorbij reden. Dat je daar als toerist gebruik van kon maken leek me onbestaanbaar. Dus…lopen dan maar.

Vallei der Koningen

December 1999

 

 'Smile, you are in Luxor.'

    Borden langs de weg.

Acht dagen na de start was ik weer terug in Luxor. Te zeggen dat het leek of ik thuiskwam zou overdreven zijn, maar ik begon duidelijk gewend te raken aan Egypte. 

 

Ik liep restaurantjes binnen. Ik huurde een fiets. Ik maakte een zeiltochtje. Bij vlagen voelde ik me een hele mister en regelmatig kneep ik mijzelf mentaal in m’n arm en dacht dingen als ‘ongelooflijk dat ik hier ben’ of ‘dat ik dit mee mag maken’. Kortom, ondanks alle spanning kon ik steeds meer genieten.

Toetanchamon

December 1999

 

-"Kunt u iets zien?

-Ja, prachtige dingen.”

    Howard Carter, ‘The tumb of Tutankhamen’

In 1914 geloofde Theodore Davis het wel. Hij had 12 jaar gegraven in de Vallei der Koningen, ontelbaar kuub steen verplaatst en 30 tombes gevonden. Het gebied was uitgeput, zei hij. Er was niets meer. Hij pakte z’n spullen in en vertrok.

Slot

December 1999

 

Vrijdag 16 december was het geworden, half elf ’s ochtends. Op een terrasje bij de tempel van Karnak overpeinsde ik m’n reis. Over een paar uurtjes kwam de bus met Reda en de hele club me weer halen om me naar het vliegveld te brengen.

Naast me op het terrasje zat een Amerikaans stel –een meisje met rood haar, een jongen met een baardje, beetje alternatief– die onderhandelden met een verkoper over een fotorolletje. Met bewondering keek ik ernaar, zo soepel als ze dat deden. Ikzelf had grote moeite gehad te wennen aan de cultuur van onderhandelen, winkels zonder prijzen, verkopers die je dag en nacht belaagden – dit aspect van Egypte, zo duidelijk on-Europees, was mij het minst bevallen.