San Marino

7 augustus 2022

Een uur rijden van onze camping ligt dwergstaatje San Marino. Voor de landenverzamelaar die ik ben een schot voor open doel. Nummer 54 wordt het. Opschepperig? Hallo zeg, dit is een blog over reizen!

Zoals bij iedere verzameling heb je ook bij het verzamelen van landen te maken met heikele definitiekwesties. Wat is een land bijvoorbeeld? Friesland? Gelukkig bestaan daarover duidelijke afspraken (waar de Friezen het niet mee eens zijn denk ik). En tel je Nederland mee? Ach wel ja, je eigen land beschouw ik maar als een bonusland dat iedereen cadeau krijgt. Lastiger wordt de vraag of je de Verenigde Arabische Emiraten mag meetellen omdat je drie uur op de luchthaven in Dubai hebt doorgebracht. Of dit: mag je de hele Verenigde Staten afkruisen als je één middagje New York hebt bezocht? Ik hanteer strenge regels, dus op de vorige twee vragen zeg ik nee. Net zoals ik ook geen landen meetel die niet meer bestaan - Oost-Duitsland, Tsjechoslowakije, Joegoslavië - ook al ben ik er destijds geweest. En zo kom ik dus op 54 echte landen.

San Marino meet 61 km² en is daarmee kleiner dan gemeente Utrecht (99 km²). Slechts vier landen op de wereld zijn kleiner: Vaticaanstad en Monaco en verder nog twee atollen in de Stille Oceaan waar niemand van heeft gehoord, Naura en Tuvalu. Er wonen 33.000 inwoners en de hoofdstad is dè stad van San Marino, of eigenlijk de Stàd van San Marino: Città de San Marino. Daar gaan wij naartoe. Vanaf de grens - waar je achteloos langs rijdt - is het 20 minuten rijden… maar wel 20 hele spannende minuten, want het gaat loeisteil omhoog en onze Duckato heeft het zwaar. (Het 'loei' in 'loeisteil' begrijp je pas als je met een oude camper met loeiende motor op pad bent.) Mij brengt het vandaag het nummer ‘Waterdrager’ van Boudewijn de Groot in gedachten: “de waterdrager zwoegt en hijgt, misschien dat hij het redt vandaag… “ Gelukkig, hij redt het vandaag, we halen de parkeerplaats.

 

Vanaf hier nemen we een kabelbaan naar het stadje dat op 675 meter hoogte ligt. Città de San Marino is een klein vestingstadje met dikke muren vanwaar je fantastisch uitzicht hebt over het kustgebied en de zee. Binnen de muren is het een en al souvenirwinkel, sieradenzaak, tassenwinkel, horlogewinkel enzovoorts. Zoals zoveel van dit soort minilandjes is San Marino belastingvrij, ofwel een winkelparadijs, en het ontleent zijn bruto nationaal product dan ook grotendeels aan toerisme. (Hoewel San Marino niet bij de EU hoort en niet tot de eurozone, hanteren ze wel de euro hier, geen idee hoe dat kan.) De lockdowns van de afgelopen twee coronajaren hebben hier hard toegeslagen, vertelt een verkoper. Maar de donkere schaduw van Covid lijkt helemaal verdwenen - vandaag heerst er in San Marino een gezellige bedrijvigheid, zullen we maar zeggen. Veel te zien is er niet, los van een paar merkwaardige musea en een boerenmarktje met hooibalen, maar het is een leuk oud stadje met drie fraaie torentjes en mooie vergezichten door de kantelen heen.

 

Bijzonder is vooral de historie van het land. San Marino claimt het oudste land ter wereld te zijn, gesticht in het jaar 300 door een steenhouwer, Marinus van Arbe; zeker is dat het de oudste grondwet ter wereld heeft, daterend uit 1600. Het is een republiek en kent een parlement dat om de vijf jaar wordt gekozen; en dit parlement kiest steeds twee van zijn leden tot kapitein-regent als regerend staatshoofd voor zes maanden; om die reden wordt het officieel een ‘parlementaire diarchische republiek’ genoemd. Die bijzondere staatsvorm met twee regenten sluit aan op een klassieke traditie want staten als Sparta, Rome en Carthago kenden die ook. Tegenwoordig vind je het diarchische systeem alleen nog in Noord-Ierland en Andorra, waarbij dat laatste land een wel heel bijzondere constructie heeft waarover ik al eerder heb geschreven (zie HIER). 

 

Dat het land bestaat mag een wonder heten en hangt van toevalligheden aan elkaar. Omdat Napoleon bevriend raakte met een edelman uit San Marino besloot hij, terwijl hij heel Europa wèl veroverde, uitgerekend dit lullige stadstaatje ongemoeid te laten en te erkennen als een onafhankelijk land. Het Congres van Wenen in 1815 liet dit maar zo. Door die onafhankelijkheid kon San Marino later asiel verlenen aan de jonge revolutionair Garibaldi met zijn leger die probeerde het Italiaanse schiereiland – een lappendeken van stadstaatjes en vorstendommetjes - te verenigen; en toen halverwege de 19e eeuw Garibaldi inderdaad het hele zootje oprolde en samenbracht tot één gezamenlijk koninkrijk, Italië, een strijd die als Risorgimento de geschiedenis is ingegaan, maakte hij één uitzondering en wel voor het landje dat saved his ass destijds: San Marino dus. Een ongelooflijke speling van het lot, maar de inwoners van San Marino zijn er blij mee, want het woord ‘Libertas’, vrijheid, staat prominent in hun vlag. 

 

Na een uurtje of twee hebben wij het land wel gezien. Letterlijk, in dit geval. Onderweg naar de kabelbaan stuiten we op een oude man met een schildersezel die karikaturen tekent. Wende wil wel eentje van zichzelf. Ongelooflijk hoe snel en behendig - binnen 5 minuten - deze kunstenaar een portret van Wende als zeemeermin tekent dat zowel lijkt als grappig is. Hij werkt zwart, met houtskool, en we rekenen 8 euro af, belastingvrij zoals overal in dit land. En met dit souvenir op zak verlaten we San Marino en rijden het hele eind terug naar Italië. Kwartiertje ongeveer...