Sulawesi

Dinsdag 25 oktober 2011

Ooit gehoord van de Wallace-lijn? Dat is een denkbeeldige lijn die Indonesië in tweeën deelt: aan de ene kant vind je Aziatische fauna, aan de andere kant de fauna van Oceanië (Australië). Dieren aan de ene kant vind je niet of nauwelijks aan de andere kant, en omgekeerd.

Sulawesi zit precies in het midden. Het heeft kenmerken van beide biosferen, maar tegelijkertijd leven er ook dieren en planten die nergens anders ter wereld voorkomen, waardoor het qua natuur totaal uniek is.  Degene die deze scheidslijn ontdekte, je raadt het al, was de Engelsman Alfred Russel Wallace.

Wallace was een tijdgenoot van Charles Darwin. Hem kennen we natuurlijk allemaal, als ‘uitvinder’ van de evolutietheorie. Van 1831 tot 1836 reisde Darwin op de Beagle de wereld rond en onderzocht op elke plek die hij aandeed uitgebreid de natuur. Eenmaal terug in Engeland trok hij zich terug op zijn landgoed en begon aan zijn  grote werk. (Darwin hoefde niet te werken, omdat hij getrouwd was met een telg uit de schatrijke Wedgwood-familie...die van het porselein, inderdaad.) Het duurde een jaar, nog een jaar, nog een jaar... Mede doordat Darwin leed aan allerlei –min of meer ingebeelde- ziektes schoot het allemaal niet zo op en ruim twintig jaar later, in 1858, was hij nog steeds niet klaar. En toen kwam er een brief. Uit Indonesië. Die brief bleek een essay te zijn van zo’n tien pagina’s waarin kraakhelder, tot in alle details de hele evolutietheorie eventjes werd uitgelegd, met de vraag wat Darwin van dit idee vond. Afzender: Alfred Wallace.

Wat Darwin ervan vond? Darwin vond ggrrrmmblll&&&%@ !!! De arme man kreeg natuurlijk een hartverzakking. In één klap zag hij z’n levenswerk in rook opgaan. Ten einde raad vroeg hij advies aan twee van z’n beste vrienden, twee eminente wetenschappers uit die tijd. Zij stelden het volgende voor: een bijeenkomst te beleggen van een toonaangevend wetenschappelijk gezelschap (The Linnaen Society) en daarbij zowel de brief van Wallace voor te lezen als enkele stukken van Darwin die hij dan als de donder moest gaan klaarmaken. Aldus geschiedde. De bijeenkomst vond plaats en de evolutietheorie van Wallace-Darwin was geboren.

Nog een aantal jaren bleef de theorie twee vaders houden. Daarna vervaagde gaandeweg de naam van Wallace. Reden is waarschijnlijk dat Darwin een jaar later, in 1859, als de wiedeweerga alsnog zijn boek publiceerde, On the Origin Of Species, wat gaandeweg de bijbel van de evolutieleer is geworden. Zo’n boek heeft Wallace nooit geschreven. Wallace moest wél werken voor de kost en hield zich in leven door talloze artikelen te schrijven, voor talloze media, over talloze onderwerpen. Daarnaast was hij de eerste om toe te geven dat hijzelf nooit zo’n briljant wetenschappelijk betoog als dat van Darwin had kunnen fabriceren. Met als gevolg dat Darwin nu de beroemdste bioloog uit de historie is, en Wallace nagenoeg onbekend.

Dit zijn zo wat overpeinzingen vanuit Sulawesi. We zijn hier gekomen om te duiken, maar ook om nog iets –hoe kort dan ook- te kunnen meepikken van die bijzondere natuur. Daarvoor vervoegen we ons in Batiputih. Dit plaatsje, tien huizen aan het einde van een doodlopende weg, ligt in Noord-Sulawesi. De naam betekent ‘witte rots’, wat opmerkelijk is, omdat er geen witte rots te bekennen is. Wel zwart zand: het strand bestaat uit donker vulkanisch zand. De strandkrabbetjes, die elders wit zijn zijn, zijn hier dan ook zwart. Evolutie! (Sommige theorieën zijn zo evident dat je je niet kunt voorstellen dat men ze ooit niet wist of niet begreep.)

Batiputuh is de toegangspoort tot het Tangkoko Nature Reserve. Vanuit ons guesthouse Mama Roos (maar mama is een half jaar overleden, hoorden we later) is het tien minuutjes wandelen. In dit natuurpark leeft de tarsiër: een mini-aapje met hele grote ogen en oren, precies zoals een gremlin. Bij de avondschemering kunnen we zien hoe een complete familie uit de holte van een boom tevoorschijn klautert. Het zijn aandoenlijke beestjes die helaas bedreigd worden met uitsterven.

Minder aandoenlijk –en bijna even groot als een tarsiër- is de tarantula die we even later tegenkomen. Onvoorstelbaar dat er zulke enorme spinnen kunnen bestaan...wat een griezel!

We maken ook nog een lange ochtendwandeling tijdens welke het regenwoud z’n naam eer aandoet, want het regent inderdaad urenlang. Niettemin zien we zwarte makaken, toekans, ijsvogels...én... de koeskoes. Dit is een aartslui buideldier, te vergelijken met de koala – typisch zo’n voorbeeld van Sulawesi-fauna die stamt uit de Oceanische invloedssfeer. Verder treffen we in de badkamer bij Mama Roos ook nog een joekel van een spin aan waarnaar wij, natuurvorsers, helaas niet lang genoeg durfden te kijken om iets te kunnen zeggen over soort en invloedssfeer.

Makaak

Toekan



Koeskoes



Memorabel was verder de reis naar dit plaatsje. Los van de gebruikelijke kleinere en grotere busjes hebben we het laatste uurtje afgelegd met een vorm van public transport die wel héél erg public was. Men neme: een auto met open laadbak. Men gooit daarin grote spaanplaten, gasflessen en andere attributen die kennelijk besteld zijn, twintig kilometer verderop. Men legt dan vier houten planken over de laadbak heen, als banken. Men dirigeert daarop het maximum aantal van vijftien passagiers, hoofzakelijk bestaande uit oudere Sulawesische vrouwen aan de volumineuze kant hier en daar. En vervolgens, als alle ledematen zich moeizaam geschikt hebben daarboven, wurmt men er nog vier passagiers extra tussen, zodat de totale menselijke cargo op 22 komt (chauffeur en passagiers in cabine meegerekend). Dit hele zaakje zwikt van bocht naar bocht richting Batiputih. De vrouwen kletsen en lachen en bij iedere kuil in de weg juichen ze alsof ze op schoolreisje zijn. Het is onmogelijk om er niet vrolijk van te worden, ondanks de afstervende benen ergens onder je, die je maar niet masseert, ten eerste omdat je er niet bij kunt en ten tweede omdat na een tijdje niet precies meer duidelijk is welk been Nederlands is en welk Indonesisch. Het is een soort rijdend potje twister, maar je komt wel waar je wezen bent. Na uitstappen wel even controleren of je de goede benen hebt meegenomen...